Braciom Węgrom

Nie tylko w Polsce lata stalinowskiego terroru zaowocowały z opóźnieniem powszechną eksplozją społeczną w dążeniu do większych swobód obywatelskich: kilka miesięcy po strajkach w Poznaniu na ulice wyszli mieszkańcy Budapesztu, domagając się zmiany stylu życia, rozluźnienia politycznej kontroli, a przede wszystkim ograniczenia roli Rosjan w kierowaniu państwem. Reakcja władzy była bezwzględna: tylko w pierwszych dniach węgierskiego zrywu zginęło ponad sto osób. Na tragedię Polacy zareagowali szeroką akcją pomocy, w tym zbiórką krwi, którą wysyłano w transportach lotniczych. Uczestniczący w jednym z nich operator Kroniki przywiózł wstrząsające zdjęcia: śladów po kulach, zniszczeń w miejscach masakry, zrujnowanych dzielnic miasta. Komentarz do drastycznego materiału był niepotrzebny. Odpowiedzialny za tekst Karol Małcużyński, dbający zawsze o to, by nie opisywać obrazów pokazanych kamerą, lecz uzupełniać je na zasadzie kontrapunktu, tym razem ważył słowa, co było zupełnie wyjątkowe, jako że oficjalna rządowa Kronika powołana była po to, by odpowiednio interpretować rzeczywistość. Tym razem było inaczej: chociaż szanse na emisję materiału były niewielkie, cenzura dopuściła reportaż na ekrany. Widzowie nie wiedzieli co prawda, że sprawcami tragedii są oddziały armii radzieckiej, ale mogli się domyślać, że makabryczne zniszczenia kamienic to efekt natarcia czołgów, a nie ludności cywilnej. Przejmująca relacja była też dowodem na to, jak komuniści rozprawiają się ze niepokornym społeczeństwem. Niestety, dla Węgrów wydarzenia z października były tylko początkiem dramatu, bowiem w kolejnych tygodniach Rosjanie przeprowadzili zmasowaną pacyfikację kraju, w wyniku której zginęło łącznie ponad trzy tysiące osób po obu stronach konfliktu. PKF nie podjęła wtedy tematu, wobec czego październikowy reportaż „Braciom Węgrom” pozostaje wyjątkowy w całej jej historii. (MKC)