Strajk

Gdańsk w sierpniu 1980 roku. Puste portowe nabrzeże, unieruchomione dźwigi, stoczniowe doki z kadłubami opuszczonych statków. Wygasło życie w przemysłowym organizmie Wybrzeża. Paraliż dosięgnął miasta, przestała funkcjonować komunikacja autobusowa i tramwajowa. Dla tysięcy ludzi nastał czas wielkiej próby. Rozpoczął się egzamin z dojrzałości i odpowiedzialności. Stocznia imienia Lenina w pierwszych dniach strajku. Stanęły już wszystkie wydziały. Robotnicy grupują się wokół budynku dyrekcji. Zaczynają się jeszcze chaotyczne dyskusje o sprawach najwyższej wagi: o samorządności, prawach, przywilejach i płacach. Zmęczeni fatalną sytuacją gospodarczą, kolejkami pod sklepami, stosunkami społecznymi i propagandą sukcesu, znalazło swoje ujście. Wyczerpała się zwykła ludzka cierpliwość, padają słowa protestu. Stoczniowa administracja nie może już być partnerem w szerokiej rozmowie o Polsce i Polakach. To odwrócenie się robotników plecami do dyrekcji ma swoją szczególną wymowę. Nie chodzi już o tysiąc złotych, chodzi o robotniczą godność i o społeczną sprawiedliwość. Niezadowolenie zatacza coraz szersze kręgi. Solidaryzując się ze stoczniowcami strajkują niemal wszystkie załogi zakładów Trójmiasta. Ich delegacje przybywające do stoczni imienia Lenina. Powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, któremu przewodzi Lech Wałęsa. W burzliwych dyskusjach krystalizowały się robotnicze postulaty. W tych trudnych chwilach nie tylko tam, w Gdańsku, gdzie pokazano makietę pomnika poświęconego pamięci poległych stoczniowców, wracano myślą do dramatycznych wydarzeń sprzed dziesięciu lat. Wybrzeże, grudzień, rok 1970. Te zdjęcia pokazujemy po raz pierwszy. W roku 1980 tak się nie stało, choć tak się stać mogło. Historia dotykała nas zbyt boleśnie, by jeszcze raz wyzywać los. Rozwaga wzięła górę nad emocjami i po jednej i po drugiej stronie stoczniowej bramy. Nie ustają dyskusje zapisywane w biuletynach wydawanych przez stoczniowców. Trwają niekończące się rozmowy o związkach zawodowych, które muszą być prawdziwym reprezentantem interesów ludzi pracy, o samorządności, rzetelnej informacji, gospodarce, mieszkaniach, płacach, cenach i kosztach utrzymania. Rodzi się lista adresowanych do rządu dwudziestu jeden postulatów. Konferencja prasowa Lecha Wałęsy. Ani on, ani nikt inny nie zna odpowiedzi na pytanie, jak długo potrwa strajk? Wśród stoczniowców Andrzej Wajda. Czy powstanie film o synu „Człowieka z marmuru”? Stocznia imienia Komuny Paryskiej w Gdyni. Ta sama determinacja i chęć wytrwania, podobny do gdańskiego nastrój. Zrozumienie wagi dziejących się wydarzeń i te same dyskusje o najważniejszych polskich sprawach. Nie ma chaosu i bałaganu, porządek utrzymuje straż robotnicza, choć nie jest to łatwe w tak dużej i wstrząsającej emocjami zbiorowości. Do punktu żywnościowego przynosiły paczki nie tylko rodziny stoczniowców, ale także przyjaciele, znajomi i zupełnie obcy ludzie. Pod gołym niebem powstawały prowizoryczne sypialnie. W kraju rodziła się solidarność ze strajkującym Wybrzeżem. Huta Warszawa. Hutnicy powołali zakładowy komitet strajkowy, na którego czele stanął Seweryn Jaworski. Obrady komitetu transmitował zakładowy radiowęzeł. Śląsk. Kopalnia „Manifest Lipcowy”. Górnicy dobrze zrozumieli intencje stoczniowców. Oni również domagali się zmian w strukturze ruchu związkowego, opowiadali się za demokratyzacją, odnową gospodarki, uzdrowieniem stosunków społecznych, sprawiedliwością i rzetelną oceną ich ciężkiej pracy. Te właśnie sprawy, czasem drażliwe i bolesne, były tematem rozmów z komisją rządową. Jarosław Sienkiewicz przewodniczył Komitetowi Strajkowemu, a na czele komisji rządowej stał wicepremier Aleksander Kopeć. Kilkaset osób gromadziło się codziennie przy głównej bramie Stoczni Szczecińskiej. Żony, dzieci, przyjaciele. Stąd najczęściej padało pytanie: "Kiedy? I jak to się skończy?". Za bramą kolejne dni płynęły wolno, odmierzane nerwowymi dyskusjami i spokojnymi posiłkami. Zakładowa stołówka funkcjonowała bez zarzutu, ale przetrwać w tych warunkach nie było łatwo. Międzyzakładowy Komitet Strajkowy obradował codziennie, a informacji dostarczała załodze wydawana przez stoczniowców gazeta. Najwięcej sporów, tak jak wszędzie, toczyło się wokół związków zawodowych, tego czym one mogą i czym być powinny jako organizacje samorządne. Specjalnie powołana komisja rządowa przybywa do Szczecina. Punkt po punkcie omawiane są postulaty przedstawiane przez przez przewodniczącego MKS Mariana Jurczyka. Na czele komisji stoi wicepremier Kazimierz Barcikowski, a w jej skład wchodzi między innymi Andrzej Żabiński. Pierwsze porozumienie podpisano właśnie w Szczecinie. Gdańsk. Pierwsze rozmowy. Komisji przewodniczy wicepremier Mieczysław Jagielski. Ten dialog nie jest ani łatwy, ani prosty. Wymaga dobrej woli, cierpliwości obu stron. Polega na szukaniu kompromisowych rozwiązań korzystnych dla całego narodu. Za pośrednictwem radiowęzła rozmów słuchają wszyscy stoczniowcy. Twarda, męska wymiana zdań. Napięcie, chwile niepewności i chwile nadziei. Chwila skupienia - nabożeństwo celebrowane na terenie gdańskiej stoczni. Radiowęzeł transmituje każde spotkanie, każdą naradę. A dyskusje komisji z MKS-em wciąż trwają. 31 sierpnia - ostatni dzień strajku. Do stoczni gdańskiej przybywa komisja rządowa z Mieczysławem Jagielskim. Poprzedzone akceptacją Komitetu Centralnego Partii porozumienie, nazwane już umową społeczną, zostaje podpisane. Ta owacja nie jest zdawkowa w tamtej chwili każdemu Polakowi kamień spadł z serca. Minęliśmy bowiem wszyscy razem wysoki próg na drodze do demokratyzacji życia społecznego. Trzeba zrobić wszystko, żeby ta demokratyzacja przyniosła owoce.